Tongoa hemi wan smol aelan long Vanuatu. Hemi bigwan i bitim olgeta narafala aeland insait long shepherds group blong ol aeland we oli stap insait long Shefa province wan long ol province blong Vanuatu. Long histry blong aelan ia, hemi wan aelan we bifo hem joen tugata wetem, Tongariri, Buninga, Valea, Ewose, Laika mo Tevala mo ful nem blong olgeta aelan ia long taem bifo hemi Kuwaé.

Samples long 1400 wan kastom erapsem I prokem mo sepereitem olgeta aelan ia.

Ol pipol blong Tongoa oli toktok 2 langwitsh. Nem blong tufala langwitsh ia hemi Namakura mo Nakanamanga. Tongoa i gat 14 vilej. Long saotsaot west to notnot is sait blong aeland I gat Meriu, Bongabonga, Mangarisu, Euta, Itakoma mo Matangi we oli toktok Namakura mo long notnott is to saotsaot west sait I gat Panita, Lumbukiti, Ravenga, Lupalea, Pele, Purao mo Kurumambe we oli toktok Nakanamanga.